1. Krizin Hangi Noktasındayız?

           Kriz demeyi yakıştıramıyorum, gelin eksi büyümelerin süreklilik kazandığı ortama  “resesyon” adını verelim. Resesyon kendisini Ekim 2008`de iyice hissettirdi.Sonra  etki derecesi artsa  da    Ocak`dan sonra bir yatay seyir gözlüyorum  Bu kuşkusuz  krizi   gerilediği   anlamına  gelmiyor.Buna  karşılık  dünya  kamuoyunda bir bezginlik   ve onun uzantısı  umursamazlık yaşanıyor.Ortada  “  bana ne / ben mi  yaptım ?   “  diyen  bigane  bir bakış    egemen. Dünya genelinde ve Türkiye özelinde işsizlik oranları ciddi sıçramalar gösterse  de, bu bir 1929 Krizi ya da Türkiye’nin  1978-9 felç  yılları  gibi,  toplu   kapanmalar   ve  kitlevi işten çıkartmaları “ henüz “ yaşatmadı.  Politikacıysa   bu  krizde  “kırık not” aldı. Olayı ya tümüyle dışladı ya da yanlış tanı koyarak ,  tedaviyi başka  bir  noktaya  indirgedi. Olayı  kurumsal   bir  pencereden  görmeye çalışan Ingiliz  Başbakanı   Brown tür  politikacıların tavırlarına  dudak büküldü. Tüm yaşam süreçlerimizi  yeniden  gözden geçirmemiz gereken bu resesyon , anlık  tüketim  ihtiyaçlarımızı  karşılayamadığımız “kısmi etkili” bir olaya dönüştürüldü.

             Yine soruya  dönerek , bu resesyonda  “dip halini”  henüz yaşamadık !  Dip noktası için varsayımım ,ABD`de işsizlik oranının % 10`un üstüne çıkması,  ya  da  sosyal anlamda , Çin`de kitlevi  örneğin 30-40 milyon insanın , kırsal kesimde eski yaşadıkları diyarlara dönmesini anlıyorum. Komşumuz Bulgaristan ya da kuzey ülkesi Letonya`da AB`den çıkmak için referandum yapıp , BDT ‘ye katılmasına   dip noktası adını  verirdim. Bulunduğumuz aşamada,  dalga  boyunu  kestiremesek  de ,dipden   üstteyiz. Ortada belirgin  bir likid kriz var  ve  hemen  her ülke, elindeki olanaklar ya  da  kabülleri  ölçüsünde  kamu kaynaklarından emme basma tulumbasını çalıştırıyor. Deyimi aynen  Frenkler`den alayım, “pump priming”  yapılıyor.Ama  bu emme basma tulumba çalıştığında ya da vergide istisna hali yaratıldığında  bir “tüketim hücumu” yaşanıyorsa,  resesyonun      onun    derinleşmiş  hali  olan     bir  depresyondan söz etmemiz mümkün olamaz….   

• Krizin Dünyada ve Türkiye`de Etkileri Farklı Mı Oldu?

              Krizin dünya ve Türkiye  etkisinin benzeşiyor  zira  aynı  nedenlerden  kaynaklanıyor   ama öncelikle  değişik   olan “ kriz algılaması”   oldu. Adına batı dünyası dediğimiz , doğudaki + batıdaki  “gelişmiş  dünya “ ,  yılda 10.000 $`ın üstünde kişi başına gelir üretenler, resesyonu daha derinden algıladılar. Çünkü   bunda  etken olan   2 olgu  var: Birincisi, ekonomilerinin % 60`dan fazla dışa açık iken, mal ihraç edemez hale geldiler, efektif gelirleri düştü. İkincisi, genetik kodlarında  geçmişde yazılan  kriz kaydı , silinmiş değil. Bellekleri 1930`lu yılların “4 Nala Enflasyon” olgusunu genetik olarak kuşakdan kuşağa naklediyor. Sonrasında `70`li yılların 2 petrol şoku, yaşanan yığınsal işsizlik ve onun sonucu yaşam belirsizlikleri, belleklerde kazınma ölçüsünde bir kayıt yaptı.Bu yüzden böylesi bir resesyonda, otomatik olarak tüketim kalıplarında  frene basıyorlar. Başta Avrupa Merkez Bankası (AMB )   ve  AB üyesi ülkelerin politikacıları , önlem yanlısı olsalar dahi, bu tür bir büyük   hatta  sınırsız kaynak tahsisine ,   enflasyonlu   yılların ortamına  dönüş  yaptıracağı kaygusuyla , uzak duruyorlar. Oysa Türkiye gibi, 5.000 $ sarmalındaki ülkelerde ,tüketim  yapmak bir kimlik beyanı adeta bir varlık sorunu.  Bir ABD`li iktisatçının  ( Prof. Duessenberry ) “gösteriş tüketimi” adıyla kanıtladığı  duruma  uygun  bir  davranışdı  bu. Bu  olgu  bizdeki  tüketicinin kriz algısını çok değiştiriyor. Ekonomik anlamda yaşanan olumsuzluğun, politik alanda  3-5 manevrayla  dengelenebileceği varsayıyor.

                   Kriz algısı bir yana,  krizi   etkisi  farklı oldu mu? Kuşkusuz, evet. Türkiye unutmayalım ki, neredeyse 30 yıla varan dışa açılma serüveninde dışa açıklık oranını ancak % 18`lere vardırabildi. Bu oranı, yıllık ihracatı GSMH`ya bölerek buluyorum. Bu düşük bir oran, düşük olduğu için de iç tüketimi arttırmaya dönük, adına neden    “4. cü”  sayısının    verildiğini  kestiremediğim ,4. Önlem Paketi`nin bir KDV ve ÖTV ötelemesi ,anında  “olumlu  etki” yarattı. Anlaşılan ya bir tasarruf söz konusu, ya da   tüketicinin  “kullanılabilir geliri” olarak  barut tükenmiş değil.       

• Anadolu Kentlerinde Kriz Nasıl Yansıdı?

                    İlginçtir, ülkede yekpare tek türdeş bir etki yaratmasını beklediğimiz olay hemen her sanayi havzasında farklı algılanmışa benzer. Tümden ihracata endeksli Bursa gibi bir sanayi havzasında kitlevi işsizlik var, kentin her kıvrımında resesyonu hissetmeniz mümkün. Buna karşılık bir sanayi havzası olmakla birlikte Denizli`de ,  bu   türden  sektörel toptan  kilitlenmeler   yok,  bunun  sonucu  bir ihracat atağı   var. Belli fabrikalar kapıya kilit vursa da genelde adeta “iluzyoner iyimserlik” diyebileceğimiz bir tutumla, sanayi kuruluşları varolma mücadelesi veriyor. Buna karşılık kendini bir ticaret havzası olarak biçimlendirmiş Trabzon`da bu ekonomik olumsuzluk dondurulmuş durumda. Kendi dışlarında, üstelik ülke içinde olmayan bir nedenle bir olumsuzluk var, geldiği gibi gider   varsayımı  egemen. Ya da Çorlu gibi Haziran`a kadar dış sipariş olduğu olsa da  krizi gözleyen ancak üstesinden gelenebileceğini söyleyen sanayi havzaları da var.Bir  Antalya ’da ,    bu resesyonda   geri  çekilmek  bir  yana ,    yataklı  sektörünün    yenilenme  yatırımlarının  kredilendirilmesi  için  bankacılık   sektöründen  normal  değerlerin  üstünde  bir  kredi  akışı  beklentisi  var.  Ama  hiç  bir    bölge  , dünya ekonomisinde      ,tasa (zarar) ve kıvancın (kar)  içiçe yaşanmasının  kaçınılmaz olduğunu   kabul   etmiyor.  Bir diğer ön-kabul de,   devlet dediğimiz hükmeden aygıtın, bir takım sihirli önlemlerle bunu çözebileceğine ilişkin kanının     yaygınlığı.     

• Dünyadaki Çözüm Arayışları Ne Durumda? Neler Yapılıyor? G-20 Zirvesinden Ne Çıkar?

                  Dünya  geneli bir çözüm  yolu  bulunmasında ne  yazık ki   yol alınmadı. Böyle derken,  işin sadece kamu harcamalarının  arttırılması   ya da  Devlete  yeniden  davetiye çıkarılması işini  kastetmiyorum. Einstein`ın bilinen sözüdür , soruna yol açan nedenler  kullanarak , sorunu çözemezsiniz. Matematikçi olarak tanınır  ama aslında feylesofdur, Italyan Pareto,bir sorunun  çoğu  zaman  % 80 ‘i, nedenlerin   % 20`si tarafından yaratılır, der. Bu yüzden de  “ 80/20 Kuralı” olarak bilinir.Evet, bu krizin 0 noktası ,bazı kuruluşların “default” olmasına yol açan   “sonuç” likidite kriziydi ama ona yolaçan   “asal neden(ler) ” neydi ? Krizden çok  etkilenen bir ABD  yatırım bankası yöneticisinin dediği şekliyle ,herşey kuralı ve yasasına uygun olarak  yapılmıştı ? Belki kuralına uygunluk  olmasına öyleydi ama  “piyasa ekonomisi” dediğimiz, gerçek adıyla kapitalizm,  kuralları  her  zaman   ve  tümüyle  işlediği zaman aksamıyordu.Yoksa  “herkes istediğini yapabilir” denilen  bir “orman kanunu” geçerli oluyordu.

               Bu resesyonda, Marksist  kabul  olan bir aşırı yığışmadan(temerküz) arzusunundan  çok, kural boşluklarından  yararlanan  “açgözlü  kapitalizm”   ve  onun  yarattığı    “  tetikleyici  ortam “galebe çaldı. Bu açgözlülüğe  Frenkler “gazino kapitalizmi” adını veriyor.Burada kurallar    by- pass  edildi,kriz  alarmı  vermek  isteyen   bir FED Başkanına ABD Başkanı randevu verme zahmeti göstermedi,   israra  da  “şurada seçimlere 3-5 gün kaldı, piyasa en iyisini bilir ve yapar” aymazlığı içinde, “piyasa fetişizmi” yapıldı. Oysa ABD kapitalizmi nerdeyse 100  yıldır  “denetleme   ve  dengeleme  sistemi ” ile sürekli iç  denetiminin   yapılması    öngörülmüştür, bununla  da    haklı  olarak  öğünür.

                Örnek  vereyim:Madoff Skandalı’nda batan  para, 50 milyar $`dır. Batan  para  Türkiye  milli gelirinin % 7 ‘ sidir. Böylesi bir ortamın dış denetimini yapan denetim kuruluşunun , skandalı yaratan Madoff`un yönetim binasının  üstelik  aynı katında, bir tekel bayisi   gibi  ,3 m2`lik bir odada,  dış denetimi yapmasına  göz  yumulmuştur.Yetmemiş,bir ABD`linin en büyük korkusu olan ABD Vergi Polisi (IRS) bunu atlamış, ABD`nin sermaye piyasasını düzenleyen üst kuruluşu SEC’ de bu  işlemleri  onaylayarak  “es” geçmiş. Skandal patlamış, adam tutuklanamayıp ,10 milyon $ kefaletle ev hapsine konulmuş. Demek ki, Amerikan yönetim sistemi  ve  onu tamamlayan yargı sistemi, delillerin karartılmayacağından emin . Oysa,  skandalın üstünden neredeyse 3 ay geçti, kimin kaç para  batırdığı   bile  belirlenmiş  değil.Bizde Sülün Osman bir “dolandırıcı”  olarak iyi tanınır, satılamayacak objeleri satmasıyla ünlüdür.Bu krizde , ABD cenahında ,satışı  olanaksız  bir   varlığın  üstünden   7  defa  tahvil ihracına   ya ne   ad  vermeliyiz ?

                Bu  krizden  sonra ,  yapmadığımız    en  önemli  işin   oyunun kurallarını  gözden geçirmek    olduğunun    altını çiziyorum. Burada bu işe yol açan ve takriben 15 trilyon $`lık bir kamu zararı yaratan yatırım fonu yöneticileri,yargı  önüne çıkarılmadan,  bu   uygulamalarda  ortaya  çıkan     hukuk  boşlukları   giderilmeden ,   bundan  sonra da  sadece 2 kriz arası süre   kısalır  ama   hepsi  o  kadar. 

                 Günahsız     din   olmayacağı  gibi   krizsiz    kapitalizm  olmaz ! Kriz işin doğasındadır ve 18. yy.`dan bu yana belli   bir   şişme  ve  genişleme   döneminden  sonra ,hep tekrarlanagelir. Bu  krizdeki   gariplik,   ABD 11  Eylül’ü   sonrası  yasayı  ve  yargıyı yoksayan  ,  buna  göz  yumulan    piyasa işlemlerinin yaygınlığıdır.Çıkış    noktası  budur  ve   bunun   yarattığı   tetikleyici  mekanizmalar ,   resesyonun  kademe  kademe çıkmasına yol   açmıştır.

              2008 Nobel ödülü sahibi Paul  Krugman`a sığınarak ,  bu  savımı güçlendirmeye çalışmayacağım  ama  “Bir Liberalin Vicdanı” adıyla  dilimize  çevrilen son çalışmasında, 2008 dünya çalkantısında , liberal olmanın bile yetmeyeceği  savlayarak     şöyle diyor: Şimdilik, aktif bir liberal olmak ilerici olmak anlamına ,ilerici olmaksa partizan olmak anlamına geliyor. Fakat    partizanlıkla nihai hedefimiz ; tek partinin egemenliğinden  çok , canlı ve rekabetçi bir demokrasinin yeniden tesis edilmesidir. Bu  önemlidir  çünkü son tahlilde liberal olmak demokrasiyle ilgilidir !  

               Neler yapıldığına gelince…Şimdilik     bu olaydaki   yaklaşımı ; kamu harcamasını arttıranlar ve arttırmayanlar olarak   2 ana öbekte topluyorum.Devletleştirme (kurtarma)  işlemleri   “  ilişik  kesme/  fiş  çekme “  gibi  bir işlem  olduğundan,     örneklerine  her   iki  öbekte  raslamak  mümkün.  Birinci öbeğe ,ABD başta olmak üzere,  Çin ve Rusya giriyor. Ikinci öbekte  ise   AB ülkeleri duruyor  (  Krizden  hemen  sonra  anında  yapılan  enjeksiyonları  ya da  mevduat  garantilerini  saymıyorum,  onlar paniği   önlemeye  yönelikdi ). Geçmişteki enflasyon, onun ardından gelen nazi rejimi   ve   dünya  savaşı o denli   iz bırakmış olmalı ki, Avrupa Merkez Bankası (AMB) bir fon  yaratma konusunda, nuh diyor, peygamber demiyor. Anlaşılan, AMB yalnız değil ki, Mart  2009 ‘un  üçüncü haftasında AB ülke  zirvesinde  de  kamu harcamalarını arttırma konusunda bir kollektif karar çıkmadı,şimdilik de  çıkacağa benzemez (Kitlevi  işsizlik   halinde  bu  yaklaşım    değişir ).   . Birinci öbekte yer alan ABD ,bir adım daha öne geçti ve 20 Mart`ta  bir  FED   kaynaklı   ek 1.4 trilyon $ fon enjeksiyonuna karar verdi.Ama   aynı  gün  zarar  eden şirketlerde  alınan   tazminatların   %  90 ‘ unun   vergilendirilmesine  ilişkin    ABD Kongre’sinin  aldığı  “damardan  etkili”    ve  yerinde  karara   “  piyasa  yuppileri”  nin  verdiği   tepkiyi  de  gözlemek  de  ilginçti.    

                 Hiç  gözardı etmeyelim, her ülke kendi “ korumacı  önlemini” aldığı sürece, adına dünya ekonomisi dediğimiz, ülkelerden oluşan ama  sadece ülkelerin aritmetik toplamından ibaret olmayan yerkürenin ekonomik ortamını düzeltmek mümkün olamaz. Çünkü,  ulusal ekonomide alınan    korumacı  kararlar , ekonomik aktörlerin uluslararası arenada daha iyi ve  atak hareket etmesine dönük. Oysa o arena faaliyetini  “tatil”  etmiş durumda. Bu yüzden de ulusal  platformda   alınan  önlemleri , çöl toprağına beton dökmek olarak görenler, kanımca çok  haksız değil. Çünkü yapılanlar bir “sıfır toplamlı oyun”dan ibaret.

             Şimdi yeni  “harika  bir  fikir nevzuhur etti” , IMF`nin hareket kabiliyetini arttıracak  sermaye artışı  bir  önlem  olarak  görülüyor. Oysa, IMF`nin güçlenen sermaye yapısı, sadece çar-çur edilecek fonların artması anlamına gelir. Meraklısına, genç bilim adamlarımızdan Dr. Cengiz Bahçekapılı`nın “Küreselleşme Sürecinde Güçsüzleşen Ulus-Devlet”(Derin  yayıncılık ) eserini okumalarını öneririm. Olayın ne denli oyun kurallarıyla ilgili olduğunu ,o kadar iyi anlatıyor ki…

                 Gelelim G-20 zirvesine…. 2 Nisan`daki toplantının çerçeve metni belli. 15 Kasım 2008`de ABD Beyaz Sarayı basın sözcülüğü  imzasıyla “Finansal Piyasalar ve Dünya Ekonomisi Zirvesi Deklarasyonu” başlığıyla 7 sayfa halinde yayınlandı. Gündem burada belirlendi. Bu gündem,  20`lerin liderlerine “Sakın ola ki   yeni icat çıkarmayın, elinizde varsa, yangını söndürecek     yangın tüpünü    bulun getirin , ötesine karışmayın” diyor. O yüzden zirveden bir sonuç da çıkmadı. Burada dikkatinizi çekmiş olmalı,   G-20 Deklarasyonu, ABD Hazine Bakanlığı`nda hazırlanıyor, 20`lerin liderleri de  virgülünü  oynatmadan ,  aynen imzalıyor. Bu  Deklerasyonu , ABD  dünyaya  tek  bir  başına  tebliğ edebilecekken , onca telaşla  ,20 ülkenin bu panayıra neden   katılmış  olduğunu  anlamış değilim.Bu  “  topal  ördek  gündemden ”  birşey beklemeyelim !  burada  sadece sorun ötelemesi dediğimiz   yöntemle “kriz acaba nereye varacak?” diyen bir bekle-gör tavrı egemen. Oysa  katıksız bir liberal olan FT gazetesinin başyazarı Dr. Martin Wolf “Fixing Global Finance” başlıklı   yepyeni eserin   beni şaşırttı , zira  oyun kurallarının gözden geçirilmesini öneriyor.Anlaşılan  resesyonun boyutları, katıksız liberalleri bile konvansiyonel düşünme alanının   dışına  çıkarmışa benziyor.Ama  böyle   görüşler  tek-tük.  Temelde, sürdürülebilir bir ekonomik ortam yaratmak  bir yana, pro–aktif olmayı bile düşlemeyen ,tam bir re–aktif yol ve yöntem izleniyor . Küresel ekonomi   jeneratörünün   beşte biri   demek olan  ABD ekonomisinde işler düzelmeden, G-20`lerin yapacağı birşey de yok  görüşü  bu  yaklaşımda   çok  etken . Başkan  Obama’nın  ilahlaştırılması  ve     bir  Godot  gibi  algılanması  da  bununla  ilintili.   

5.Türkiye`de Çözüm Adına Neler Yapılıyor? Krizi Aşma Adına IMF ile Antlaşma Ne Kadar Önemlidir? Sonucu Etkileyecek Başkaca Önlemler Var Mı?

           Türkiye çözüm adına  “  Yöneticinin  3  Mektubu” öyküsünü   andırırcasına bir süre “sorun   yok” varsayıldı. Belki de yerindeydi, panik psikolojisinden bildiğimiz bir kargaşa ortamı yaratılmadı. Belirsizlik egemen  olsa  da ,  haneler  un ve  çay stoku yapmadı. Churchill`in 2. Dünya Savaşı`ndaki “Size kan ve gözyaşından başka birşey vaat etmiyorum” sözlerini bizim politikacımız  söyleseydi,  kimbilir nelere yol açardı ? Ama “ sorun  yok “  yaklaşımı  ancak kısa dönem için geçerliydi.Bir  süre  sonra , bu kez  “zımnen kabul” anlamında “teğet geçti” tespiti yapıldı. 1-2  aylık    bu   orta   dönem de geçince, bir ekonomik önlem paketi hazırlığı duyuruldu ve Mart`ın 3. Haftasında önlemler  ilan edildi. Önlemlerin özünde, KDV ve ÖTV ertelemesi   ve  kısa   süreli   vergi  bağışıklıkları  var. Etkili olmuşa benzer, zira  otomobil  satışlarında   “patlama”  dan  söz  ediliyor. Ancak milli gelir çevrimini sağlamayan, sadece stok eritmesini öngören önlemlerin  kısa vadeli etki yaratacağını bilmemiz gerek.

            Ya sonrası ? İşte burada, IMF`nin önemi  ortaya çıkıyor. Türkiye’nin  2009`da 53 milyar $   yeni dış kaynağa ihtiyacı var. Bu kaynağı, 2009`un  dünyada üstelik  ardı  kesilmedik,  gerçek  etki  devresi   henüz  yaşanmamış   bir   tsunami ortamında tedarik etmesi mümkün değil. Tedarikin kısa  ve  şimdilik tek  yolu, IMF ile  bir  istikrar  programı imzalanmasından geçiyor. Bu   belgeyi , Türkiye- IMF arasındaki bir istikrar programı oydaşmasından  çok ,    IMF  ‘nin  bir “yeşil ışık” olarak kullanılması anlamını taşıyor. Bu yeşil ışık, Türkiye`nin uluslararası  alandan fon tedarikinde siyasi risk bedeli olan “spread farkı”nı kapatmaz   ama   fonu  bir şekilde yaratmanızı sağlar. Siz de ülke olarak yatırım ve ara malını  ithal  edecek  adına  döviz  dediğimiz birimi  bularak  üretim   yapar , yılı çevirirsiniz.

             Bilelim  ki   her gecikme, ev ödevindeki  yükü  arttıracaktır ! Nihai istikrar  programının   son  kullanma  tarihi olan  15 Mayıs 2008`den bu yana, karşılıklı nazlanmaların maliyetini göz önünde tutarsanız, olayın ekonomik boyutları daha iyi anlaşılır  (   İMF, 15.05.2008 ‘de , Türkiye’ye  stand – by    olmadan  ihtiyari  bir  anlaşma   yapılmasını  önerdi,  Türkiye’nin   yürütme organı  ‘  gerek  yok ‘   diye  geri  çevirdi.). Bu    kuralı çok   bol  stand  -by  işine ,  çok haklı   olarak  bir siyasetçi duyarlılığı göstererek, IMF`nin kural dayatmasına karşı çıkabilirsiniz. Bunda  seçilmiş  bir  politikacı  olarak ,  bir   sonraki  genel  seçime   dek , tümüyle özgürsünüz. Hatta bunu böyle yaptığınızda , kamuoyunuzda sempati bile toplayabilirsiniz. Ama o zaman, sizi sempatik bulan kamuoyuna doların bir gece ansızın neden yürümeye başladığını, 1.85`lere niçin yükseldiğini ve 2.50`lere neden yükselmeyeceğini de anlatmanız gerekir. O yüzden zaten siyaset   yapma işine “ince zanaat” diyoruz. Anlaşılan vergi yönetiminin bağımsızlaşması, transfer harcamalarında yoğunlaşan kamu harcamalarının denetimi konusunu siyasetçi “kabul edilmez” buluyor. Oysa Bretton Woods Antlaşması, IMF`nin öncelikle gelir ve gideri denklemekle yükümlü kılar. Dahası, bunu yaparken  başvuruyu esas alır, bir zaptiye gibi kendisi  res’en işe  kalkışmaz.

         Uzun yorumları bir yana, IMF ile antlaşma , işin gereği bir  yana  ,ön-koşuludur diyorum. Bunun, bu kuruma bakışımızla  ilintisi   yok.Hiç  öteye   gitmeyelim,  Macaristan’la  olan  stand-by antlaşmasında olduğu gibi, IMF’in  25 Milyar $ olan  fonları için  sanayiye rehabilitasyon amacıyla     tahsisinde onay verse ,şu koşullarda, yarını bırakın, akşamını düşünen imalatçı sektörler  için bir “yeniden yapılandırma fonu” kötü mü olur?

        Sorunu etkileyecek yeni önlemler var mı?El’an  ve fazlasıyla var diyorum.

        İlkin,herşeyden önce yarı panik ortamı önlemeye dönük iktisadı klimayı yeniden tesis etmemiz gerekiyor.Bir  de  bunu  yaparken  “ mevcutlar  arasında   birinci” seçmek  yerine ,  bunu   herkese  eşit  uygulanmasını   talep  ediyorum. Bununla   belirsizlikler   belli  oranda    giderilir. Tek  hedefimiz ,  mevcut   kurulu    imalat  sanayi  kapasitemizin  korunması olmalı.   Bir  tesise  kilit  vurduktan  sonra  onu  açmanız  çok   ama çok    zor.Öte yandan  yasama organı   bir  “ Sicil Affı”  çıkarıyor ama bankacılık sistemi bunu dikkate almayabiliyor.Ya  da   Kredi  Garanti  Fonu’nun   verdiği    teminat  belgesini ,  bankacılık  sistemi  kabul  etmiyor.  Çünkü yol göstericilik anlamını taşıyan siyasi liderlik, gerekli  olan  noktada  rehberlik yapmıyor.

          Bazı  yasalar   ama   özellikle   Bankalar  Yasası  ve   Banka  Alacaklarının  Niteliklerinin  Belirlenmesi  Yönetmeliği  miadını  doldurdu.“ Mali  yapı  yetersizliği “ ile  “ likidite  sıkıntısı “  ayrı şeyler  olsa  da ,   korkunun  gölgesinde kaleme alınmış    son   Bankalar   Yasası,  bu  iki  kavramı  aynı  başlık  altında  değerlendiriyor.   Mali  analizde    yanlışlık  yapıp  kredi  açan  banka   müdürüne   “  zimmet suçu  “  işlendiği savıyla   dava açıyor.  Bu  koşullarda  sistemin  kredi  açmasını  nasıl  beklersiniz  ? 

           İkincisi, böylesi dönemler, şirketlerin yeniden yapılandırılmasında bir ideal ortam yaratır. Şirketlere ölçek kazandırmak istiyorsanız,  bir  kriz döneminde  girişimcimiz   yani   iktisadi aktörler , çok daha rasyonel karar alır. Sayısı 200 bine yakın olan imalat sanayi şirketinin  kendi aralarında nikah kılmasını sağlayacak bir çöpçatanlık için ideal ortam koşulları yaşıyoruz. Bu şirketler kendi aralarındaki nikah kıyarak, ölçek kazanacaklar.2001   Krizi’nden  bu  yana   önemini  gözardı  edip , hep ertelediğimiz ölçek kazanma olayının  katma değer yaratmanın birinci basamağıdır.

           Üçüncüsü, yaygın işsizlikten söz ediliyor, ölçülmesi zor olduğu için kesin rakamını kestirmek güç ama çok yaygın bir “niteliksizler ordusu” olduğu tartışma götürmez. Özellikle, genç işsizlere nitelik kazandıracak, en geç 2010 sonunda 3 milyon genci bir eğitim programına ivedilikle almalıyız ki, Bursa`nın  ya  da  Antep’in  yerel gazetelerinde  artık “ara eleman aranıyor” ilanı çıkmasın.Bunun  adını  “  yoğun  meslek  edinimi “ programı  olarak  koyabilirsiniz.Sonraki  adımsa , vergi  idaresinin  karşı  çıkması  nedeniyle  bilip de bir  türlü uygulamadığımız  bir  “esnek   çalışma”      uygulamasının   benimsenmesidir.

Sonsöz:   2. Dünya  savaşı ortamında  ABD    Başkanı Roosevelt “   En  büyük  tehlike,  korkunun  esiri  olmaktır “  demişti.  Bu  yüzden ,  doğu  dünyasının   ilk  Nobel   ödüllü   yazarı     Necip  Mahfuz’un  sözüyle   sadece “    umuda   mahkum “    olalım.

*  MESS  “ MERCEK “ DERGİSİ( NİSAN 2009