Kimleri Görüyorum ? Şair Enver  Gökçe, elinde  ”Eğin  Türküleri ” kahveye oturmuş,  türküleri yanındakilere okuyor. Pertev Naili Boratav, hepsi insanların  alın yazısı olup derlediği  Kemaliye manilerini yüksek  sesle anlatıyor. Sanat tarihçisi  Metin  Sözen , ÇEKÜL ‘ün  ülkede 7  köşeden biri olarak seçtiği Kemaliye’de aldıkları  büyük  yolu heyecanla  aktarıyor.Kahvede çınarın altında  soluklanan  Ali Demirsoy hoca  müzedeki  yeniliklerini paylaşıyor. Sanayi eski Bakanı  Ali Çoşkun, yorgunluk  çıkarmakta, solukluyor.   

von Moltke paşa,  ”Türkiye Mektupları”nda (1839)Kemaliye’yi  şöyle anlatır :

–Bu şehirle ( Eğin ) Amasya benim Asya’da  gördüğüm en güzel yerler. (Ama ) Eğin daha  muhteşem ve güzel….

Bu  sözün ötesi olamaz…

Metin Sözen hocanın ”Apçağa’yı Gör ve Orada Kal ! ”sözünü  Kemaliye için genellesek  diyorum,zira gerçek  bu.

Kemaliye’yi inmiş ve yaşamış insanlar orasının   ”Cennet gibi bir bahçe”olduğu  anlamında  buluşuyor,zira  gerçek adının nereden geldiği  belli  değil.

Anlam yüklemesi, bazen  etimolojinin  önünde gider. 

Bu yüzden rast geldiğim ”Dut Cenneti”  nitelemesini bile   Kemaliye’nin özdeşi  bir söz olarak  kabul ediyorum.

Belleğim Beni Geçmişe Taşıdı..1990’lı yıllar…Tokat’da  yarattığı  sosyal  seferberlik ile ünlenen   Recep Yazıcıoğlu   Erzincan  Valisi olmuş.Ben  Erzincan’a  geldikçe,  rahmetli Yazıcıoğlu  ”Kemaliye’ye  gidelim!” diyor,gidiyoruz…

Vali ‘nin  adı zaten ”Kemaliye Valisi”ne çıkmış,geliyor,toplanıyor, konuşuluyor.Kaldığımız yerse, tuvaleti koridorda olan Özden Gazetesi tesisleri.

Vali Yazıcıoğlu  hep  üç konuya odaklaşıyor:Malatya ‘ya ulaşımı kolaylaştırmak  ve  ” 100 Yıllık Özlem ” olan  tüneli  açmak. Bir  başka  konu  ise çuval fabrikasını çalışır kılmak ve kanyona bir turizm hareketliliği  yaratmak.

Onca çabayla 3  konu da   çözüme kavuştu…

Kemaliye,  Türkiye  kamuoyunun merceğine   taşındı,bence  en önemlisi buydu. Ayşe  Kulin bu  mücadeleyi   ”Köprü” başlığıyla  bir romanına  konu yaptı.

Bu  gelemediğim  30  yıl içinde Kemaliye uzun    bir  dehlize  girdi,ama  gördüğüm kendi özünü değiştirmedi.

En güzeli de bu…

Şimdi kemal insanlarıyla   buluşan  bu eşsiz  coğrafya, Türkiye’yi selamlıyor.            

Anlamlı Bir Üretim Kültürü: Beldenin üretim kültürü  hep dikkatimi çekegelmiştir.

Şöyle anımsayalım : Osmanlı ‘nın önce et, sonra odun ve  kömür  kethüdalığı…

Halıcılık… Öyle bir halıcılık ki, 1938 ‘deki 1.El İşlemesi ve Küçük Sanatlar Sergisi’nde  ” Eğin Türk Halı Şirketi ” madalya ile  ödüllendiriliyor.

Ayakkabıcılık, 2 farklı  rengi ve  7 yıl suya  yatmış  kösele  özelliğiyle, bir  imalat harikası ve evladiyelik.

Dut  kurutuculuğu, belki de ülkede  bir tek.

Halkbilimci Kadriye Ayda ( Ünal ) hocaya  ”Kemaliye halkoyununu  farklı kılan nedir ? ”diye sordum, aldığım cevap şu oldu :

-Kemaliye’nin 61  köyü var, 61’de oyunu..

Her oyun bir desen,her oyun  bir farklılık hepsi ayrı  bir üretim  tarzı.

Dr. Süleyman Ertaş’ın nitelemesiyle ”Halı dediğin Eğin ‘li için 1  çuval iplik, 1  milyon hayaldir.”

Üretimde zenginliği  başkaca ne  anlatabilir ki ?

Her   köy evinin  ” entegre ” yapısı  içinde  yer alan  bir  kuyu ( tezgah) Kemaliye insanının  bu zenginliği nasıl oluşturduğunu  bize  belgeler.       

Farklı Bir  Kültür Potası:Kemaliye önce kendini anlatmış, kitabını yazmıştır.Kaymakamlık  yayını olan  ”Kemaliye”  adlı  eser, bir kent imecesidir, herkesin emeği vardır.

Eğin’li fotoğraf  bestecisi  Lütfi Özgünaydın  ”Bir Zamanlar ”(2018)adını taşıyan, 50-60 yıllık   görüntü  kolajından oluşan o eşsiz   eserinin  bir yerinde,buradakli  insanı  şöyle  tanımlar:

              –Eğin bir kültürdür, insanı okumanın öğrenmenin erdemini keşfetmiş  ve  bu  yönde yol almıştır.    

”Ocak”köy monografisi, alanında   ya bir ilktir ya da ikinci. Ocak’lılar bununla yetinmeyip,köylerinde bir de müze kurmuşlardır.Apçaağa Köyü’nde şair Ahmet Kutsi Tecer anısına   yapılan ev- müze bir kent nişanesidir. ”Prof. Dr. Ali Demirsoy Doğa Tarihi Müzesi” bu ülkede sadece bir ilk değil, aynı zamanda ülkenin en önde gelen zooloğunun    bağışladığı 50 yıllık  bir birikim  ve envanterdir.

Tarihçi Prof. Zeki Arıkan’ın  ” Eğin Tarihi ” incelemesi  zengin geçmişin  belgesidir.

Eğin  halkbilimi, Eğin giyim- kuşamı, hepsi hepsi, bu zengin  potanın  yoğurduğu güzelliklerdendir.

Belki bir ayrıntı olarak  gözükecek ama  eklemeden geçemiyeceğim: Dağ keçisinin  avda vurulmadığı, ters lalenin   koparılmadığı, tutukevinin taa yaklaşık  50 yıl önce  kapatıldığı  bir Kemaliye’de, bu  öğeleri de kültürün bileşenlerinden saymak gerekmez mi ?          

Bir  Dönüm  Noktası  Slow City…. ”Slow  City” dedikleri  bir  hareket,bir oluşum. İtalya’da  doğdu. Yerel  değerlerini   koruyan ,yerel kültürüyle ve yemeğiyle  yaşayan  motor ve gürültünün  asgaride  olduğu  kentlere  bu  ”unvan ” veriliyor  ve    yerleşim  ” Sessiz  ve Sakin Kent ” olarak kayda giriyor.

Bu  karar  Kemaliye için çıktı, çıkacak.

Sonra ?

Vaktini  kestiremezsek de, yakın bir  vadede, bu  beldeye  ”kültür  turizm”i alanında uç verdirecek.

Dört müzesi, doğa sporları,kültür  rotaları, canlı ev ortamları, hepsi  bu kültür  turizminin  altyapısını oluşturacak.

En az onun bunun  kadar önemlisi, KEMAV Vakfı ‘nın dipdiri varlığı…

Küçük açıkları giderecek hemşehriler  arasında   gerekli  ağı kurabilecek bir oluşum.

Yaratılacak canlılık,Kemaliye üstünde yeni bir   kıvılcım olacak, buna inanıyorum.

Unutmayalım,Vali ( rahmetli )Yazıcıoğlu,  ”Kemaliye”  kitabı için yazdığı  önsözde  ” Yeni Kemaliye’liler bekliyorum ” diyordu, bu  da bizlere yazılan bir  borç.

”Dayanışma Ekonomisi ” nin ülkemizdeki  en iyi örneklerinden olan  Kemaliye, bu yeni   ünvanının    altından haydi / haydi  kalkar, buna  yürekten inanıyorum.(km / 08.07.2019)