1.pandemi öncesi  dünya  hali neydi ?

2.pandemi sonrası dünyada  güçlenen dünya  eğilimleri  ne oldu ? 10 emir gibi  bilgi adına  ‘’buyruklar’’  yağıyor, sağduyu zemini kayıp… //  dün gece açıklanan  db raporu : 2020’de 170 üyeli  dünya   % 5.2  küçülecek, bu 80  yılın  en kötü resesyonu..

                                           +

2.1.evet, önce ‘’ Minsky Moment ‘’ yaşandı, önce dünya  ekonomisi durdu. sonra bu  salgın demokrasiyi  kemirdi,100’e yakın ülke temel hakları askıya aldı,63 ülke resmen iptal etti, ilginçtir  bu işi yapanlar salgın mücadelesinin en  başarısız ülkeleri oldu ( ne yazık ki g.kore ve y.zelanda örneklerinden daha fazlası olmadı).

2.2.dünyaya 6 trilyon $  pompalandı ama  bunlar . yaşanırken parasal gevşeme,  yönetenlerin yeni bir  politika  kaldıracı oldu, dirijizm (dikte eden) devlet  bir kez  daha öne çıktı.

2.3. dani rodrik ‘in yerinde anlatımıyla  ‘’  orta sınıf’’ın  paramparça  oluşuna  tanık olacağız, buysa  her türden   despotik  siyasi eğilimlerin  ortaya çıkmasına neden olacak.

2.4.krizi bekliyormuşcasına  ‘’ kapitalizmin yeniden  dizaynı ‘’ çokca  söylemin  kilit taşı   oldu.oysa   dünyada  21  nace sınıflaması içindeki  sektörü   ‘’ karşılıklı  bağımlılığın ‘’ tepe noktası olduğu yerdeyiz.

örnek : 7,4  milyar insanın  4 / 5 ‘i kendi ülkesi dışında üretilen gıdayı yiyiyor.kendi kendine yeterlilik mümkün olur mu ?  

2.5.geçen yüzyılda  toprağa gömdüğümüzü    sandığım ‘’ kendi kendine yeterlilik ‘’, ‘’ulusal  kalkınma ‘’ ya  dönmek, her günden fazla  gündemde . oysa artan korumacılık hem dünya ticaretinin hacmini hem refahımızı daraltayacak mı ?    

ama tekraren  normal hale  dönemeyiz,çünkü sorun normal halin kendisiydi…

dijital düzenin egemenleri olan  plüto- otokratlar, yani yeni sömürgeciler,   corona döneminde mars fethinin ilk ayağı olan uzay yolculuğuna başladılar. nasa özelleştirilince  uzay artık bir piyasa, hedef  yeni-yeni  koloniler oluşturmak.

ama bu prof.  braudel tasniflemesiyle 10.000 yıllık insanlık tarihinin içinde sadece 20 yıla dayanan  4. endüstri devrimi  ya da  siber- fizik çağ, bana  göre korku çağının  ( annus harribilis )  ‘’yok uluslu  şirketleri’’   demokrasi dışında, hak-hukuk gözetmeyen yepyeni  sistemi oluşturuyor. merak edenleri  uber’leştişrilen bu sistemi ken loach ‘ın  ‘’ sorry we missed you ‘’ filminden izleyebilir. bir tek adı ‘’libra’’ olan paralarını emisyona sürme  işi kaldı.

bu  yüzden gündemimiz  salgın öncesiyle  ‘’ aynı ‘’ ama daha  acil…

1-yok  uluslu  şirketlerin transfer fiyatlandırması yönteminin kaldıracını kırmalıyız, bu misyon oecd  gündeminde, bu  ertelenmemeli.

2-büyük bir şirket  dökülmesi  dönemi  yaşayacağız. greenspan ‘in ilk kez kullandığı  ‘’ rasyonel olmayan şişkinlikler ‘’ ( irrational exubarence ) örneği büyük şirketler iflas  edecek, bu süreç  kesintisiz  sürmeli… aynı zamanda  sistemin belkemiği olan   kobi  düzeninin   sağlık içinde ayakta kalması için  bizler, siz ydd ‘ciler o-dışı çünkü  ‘’ yumurtaları aynı sepete koy ‘’ diyeceğiz, bitmedi   ‘’ n. talleb ‘in ‘’ siyah kuğuyu  bekle ‘’ diyeceğiz, çünkü ortada  bir  ‘’v’’ dönüşü olmaması kuvvetle muhtemel.

oecd‘nin 10.06 günü açıkladığı  küresel  raporu,  dünya ekonomisini  gergin ipte  yürümeye çalışan ip cambazına benzetiyor.  

ama en önemlisi  dünyadaki mevcut  işbirliği  zemininin   ‘’ büyük ayırışıma ‘’ dönüştüğüne dikkat çekiyor.

salgın sonrasında türkiye  ekonomisi nerede  duruyor ?

1.çalışma : yeldan / voyvoda 

2.çalışma: ‘’covid’in tc eko.’ne etkileri ‘’ çalışmasında   gsmh ‘da  % 27 , istihdamda % 23 ( 12 milyon işsiz )   ve harcanabilir gelirde % 46 kayıp ( gerileme )  öngörüyor 

rapor ne öneriyor ? 

-yeni bir sanayi politikası ve odaklı bir kamu yönetimi politikası.

2.çalışma : tskb’ce ‘’ tc’nin direncini  arttırmak ‘’ başlığını  taşıyor. çalışma  büyümede aşağı yönlü riskleri fazla  buluyor.misyonu ‘’dipten çıkış  bölgesini ‘’ terk etmek olarak yapıyor. tc ‘de sektörel nakit dönüşüm süresinin 480 güne dek yükseldiğini,kredilerin % 50 sinin kısa vadeli olduğuna dikkat çekiyor,bu nedenle kobi’lerin işletme sermaye gereğini ‘’ çok yüksek  öncelikli ‘’  olarak tanımlıyor. 

rapor ne öneriyor ?

-yarını kurmak için planlı finansman ve işbirliği..

ortak payda ne ?  otomatik dengeleri ve  rasyonel en iyilemeyi unutalım,  kamu denilen   aygıtı  devreye alalım.

benim uyarım :ancak  bunu yaparken   thomas hobbes ‘in ‘’  cehennemdeki canavar ‘’dan esinleme  olarak  yazdığı ‘’ leviathan ‘’ ı yaratmadan, kısaca   temel hakların korunduğu demokratik rejim  sahası içinde kalarak, diyorum.

yanılıyor muyum ?   

sonlandırıyorum :

yeni gündem keşke salt ekonomi  olsa…

400 yılda  yokolacak  olan  ağız bandları başlı başına da bir gündem.

ekonomi deyince küçük bir ayrıntı:fransa’da üst gelir gruplarına  % 2  lik bir ek vergi 2  yıl için  uygulandığında 100 milyar euro hasılat  yaratıyor,bu da  bir çok şeyi de çözüyor….

konuyu salt ekonomi perspektifinden almak ‘’kolaycılık ‘’ olmuyor mu ? 

columbo ‘’ dedektif dizisi yeni çok popüler, ekranlardan eksik olmuyor ,ana oyuncusu peter falk( 1927-2011) aynı zamanda yapımcısı, bu dizinin farklılığını  ‘’ benim katilimin kim olduğu  baştan bellidir , sorun onun katilin nasıl yaptığını kanıtlamaktır ‘’ diyordu.

kapitalizm seni çok özlemiştik…

iyi ki  bu 1. salgın  dönemi  bitti …

tüm  haşmetinle aramıza  yeniden  geldin,hoş geldin…

eskiden  4 lastikli  bir   otomobilin  nasıl seyredebileceğini  anlatıyorduk, şimdi ise aynı otomobilin  3 lastikle,  hendeğe yuvarlanmadan nasıl seyrini sürdürebileceğini,  hem  anlatmak zorundayız ,hem de kanıtlamak…

‘’siyah ördeği beklemeliyiz ‘’ derken,  yönlendirdiğimiz , öncülük ettiğimiz şirketlerimize  prof.arman kırman ‘ı anarak işletmelerimize  44 baskı yapmış olan  ‘’ mor ineğin akıllısı  ‘’  olun ve  ‘’farklılaşın’’ diyeceğim.      

20 .yy ‘ın en anlamlı   feylozof ve yönetim bilimcisi profesör  peter drucker ( 1909-2005), iktisatçılar  için ‘’ titanik battıktan sonra geminin neden  battığını anlatandır ‘’ diyor. bu yüzden ‘’ farklılaşın ‘’ demek yetmiyor, ‘’ farklılaşma yolunu  göstererek  bu süreçte onlarla birlikte yatmak / kalkmak ‘’  gerekiyor. yeni dönemde y ve z kuşağı işsizliğinden sonra, şimdi bir de ‘’covid-19 işsizliği’’ ile yüzleşeceğiz,bu çok yakındır.

evet, bu  ‘’ucuz ‘’dönem artık bitti,’’değişen’’ bu…

paraları daha zor kazanacağız,yeni dönemin en önemli  farkı  ‘’ yeni gerçek ‘’  bu…

üstelik  fırsatların ’’çok’’ olduğunu  hiç sanmıyorum. 

tehditler fırsatlardan çok ama çok   fazla..i

ama  bir uyarı : yeni normal derken eski annormale   dönme şansımız yok.

Bütün bunları ‘’ nefes alamadığımız ‘’* bir dönemde  yapacağız.

fransız  akademisi ‘nin onursal üyesi edhem eldem ‘in önerdiği gibi açıklamaktan çok anlamaya,cevaplardan çok sorular  sorsak iyi olacak…

——————

*haziran 2020 ‘de öldürülen afro- amerikalı george floyd‘un son sözleri…